Złoty medalista Igrzysk Olimpijskich w Londynie Tomasz Majewski przyznał ostatnio w wywiadzie prasowym, że "kradnie" muzykę z internetu. Swoją wypowiedzią wywołał prawdziwą burzę. Przedstawiciele firm fonograficznych wprost nazywają Majewskiego może nasz mistrz nie powinien był używać słowa "kradnę", ale po prostu "ściągam"? Bo przecież to właśnie robi… ściąga muzykę z internetu, podobnie jak miliony Polaków, czyli korzysta z dozwolonego użytku osobistego, na co pozwala polskie prawo. Nie ma więc mowy o kradzieży. Korzystanie z utworów dostępnych w internecie budzi jednak wiele wątpliwości. O ile samo ściąganie uznane jest przez polskie prawo za legalne, o tyle udostępnianie utworów chronionych prawem autorskim jest już działaniem nielegalnym i grozi za nie odpowiedzialność cywilna i karna. Osoby ściągające muzykę i filmy z sieci powinni uważać zwłaszcza na serwisy typu p2p, gdzie ściągając, jednocześnie udostępniają. Problemem jest również kwestia korzystania ze ściągniętych utworów w ramach tak zwanego dozwolonego użytku. Komu i w jakiej liczbie możemy udostępnić ściągnięty z sieci utwór? Czy podanie na Facebooku linku do filmu czy płyty jest w polskim prawie legalne? Odpowiemy na najważniejsze pytania dotyczące ściągania i udostępniania. 1. Czy ściąganie muzyki i filmów z sieci jest legalne? Tak. Zgodnie z polskim prawem (art. 23 ustawy o prawie autorskim) wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu, a więc z takiego, który miał swoją premierę w Polsce. Ściąganie z sieci przedpremierowych filmów lub piosenek jest niedozwolone. 2. Gdzie można sprawdzić, czy film/płyta miały swoją premierę w Polsce? O tym, czy jakiś utwór miał swoją premierę w Polsce, możemy dowiedzieć się z internetu. Popularne serwisy filmowe zamieszczają na swoich stronach informacje, kiedy dany film miał swoją premierę w naszym kraju lub kiedy będzie mieć. Podobnie jest z muzyką. Te informacje musimy niestety znaleźć samodzielnie. 3. Czy ściąganie e-booków z sieci jest legalne? Zdaniem wielu prawników e-booki należy traktować tak samo jak filmy i muzykę, a więc ich ściąganie, w ramach dozwolonego użytku, jest legalne. 4. Czy ściąganie muzyki/filmów niedostępnych na polskim rynku jest legalne? Ściąganie utworów nierozpowszechnionych w Polsce (a więc takich, które nie miały swojej premiery w Polsce) jest nielegalne. 5. Co wolno nam robić z plikiem ściągniętym z sieci? W granicach dozwolonego użytku osobistego możemy korzystać z pobranych z internetu plików bez żadnych ograniczeń technicznych. Własny użytek osobisty dotyczy bowiem wszelkich form korzystania z utworów. Dopuszczalne jest więc na przykład kopiowanie ściągniętych utworów na inne nośniki. Nagraną płytę z muzyką czy filmem możemy nawet podarować, ale uwaga! Zgodnie z prawem - jedynie rodzinie, krewnym i znajomym, z którymi jesteśmy w tak zwanym "stosunku towarzyskim". To ostatnie określenie przysparza wielu problemów, bo dziś - w dobie serwisów społecznościowych takich jak Facebook - trudno określić, kto spośród setek naszych znajomych pozostaje naszym bliższym, a kto dalszym znajomym i komu możemy w ramach dozwolonego użytku podarować płytę z filmem czy muzyką, a komu już nie. Raczej nie możemy się jednak łudzić, że udostępnienie trzystu znajomym ściągniętego utworu będzie działaniem legalnym. Musimy bowiem pamiętać, że dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórców (art. 35 ustawy o prawie autorskim), a stworzenie 300 kopii jakiegoś utworu (bądź udostępnienie go w sieci dla tylu znajomych) na pewno te interesy naruszy. 6. Czy można udostępniać linki pozwalające ściągnąć utwór? Na to pytanie nie ma, niestety, jednej odpowiedzi, nawet zdania prawników są podzielone. Ta kwestia nie jest bowiem wyraźnie uregulowana w polskich przepisach prawa ani nie była przedmiotem rozstrzygnięć polskich się, że udostępnianie linków do plików z filmami czy muzyką będzie łamaniem prawa autorskiego. Podając link, rozpowszechniamy utwór, ponieważ inni użytkownicy sieci zyskują do niego dostęp. Zdaniem prawników istotne jest jednak, jaki link udostępniamy. Jeżeli umożliwia on za pomocą jedego kliknięcia otworzenie strony, z której od razu możemy pobrać utwór, wówczas możemy zostać pociągnięci do odpowiedzialności karnej i zostać oskarżeni o udostępnianie utworów chronionych prawem autorskim. 7. Co grozi za udostęnianie filmów, muzyki i e-booków? Osoba, która bez uprawnienia rozpowszechnia cudzy utwór, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Forma rozpowszechniania plików nie ma tu znaczenia. Karalne jest zarówno umieszczenie ich na własnej stronie internetowej, udostępnianie za pomocą sieci wymiany plików, jak i umieszczenie w takich serwisach, jak YouTube czy 8. Ściągaliśmy, ale nie wiedzieliśmy, że udostępniamy. Czy również grozi nam kara? Zdarza się, że osoby korzystające z serwisów typu p2p lub torrent nie są świadome, że ściągając pliki również je udostępniają, co jest już działaniem nielegalnym i zagrożonym karą. Osoby udostępniające mogą ponieść odpowiedzialność karną i cywilną. Niestety, argument, iż nie wiedzieliśmy, że udostępniamy coś w sieci, nie jest wytłumaczeniem. Za nieumyślne rozpowszechnianie treści chronionych prawem autorskim grozi grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art. 116 par. 4 prawa autorskiego). Dotkliwsza od odpowiedzialności karnej może być jednak odpowiedzialność cywilna. Od osoby, która naruszyła prawa autorskie, można się domagać dwukrotności stosownego wynagrodzenia, a gdy naruszenie jest zawinione - jego trzykrotności (art. 79 prawa autorskiego). Jeśli właściciel praw autorskich wyceni swoją szkodę na przykład na 25 tysięcy złotych, może - zgodnie z prawem - domagać się od nas dwu- lub trzykrotności tej kwoty. 9. Czy można ściągnąć ścieżkę dzwiękową z gry? Muzyka z gier nie jest zazwyczaj wydawana jako osoby produkt, stąd ryzyko uznania, że nie jest rozpowszechnionym utworem. W takiej sytuacji nie znajduje zastosowania dozwolony użytek osobisty. Jeżeli natomiast warstwa muzyczna gry składa się z utworów publikowanych niezależnie od gry (czyli nie powstawała "pod grę"), wówczas poszczególne utwory można uznać za rozpowszechnione, a w konsekwencji, ściągając muzykę, mieścimy się w dozwolonym użytku osobistym. 10. Czy można ściągnąć ścieżkę dźwiękową z filmu? Jeżeli poszczególne utwory składowe ścieżki dźwiękowej nie były udostępnione jako osobne utwory, to nie można. Jeżeli były, wtedy można. Co istotne, udostępnienie nie musi mieć formy płyty. Może ono odbyć się w każdej formie, byleby za zgodą twórcy. 11. Czy można zamieścić na własnej stronie www swój ulubiony utwór? Jeśli udostępnimy plik na ogólnodostępnej stronie WWW (nawet jeśli to nasza strona, nasz blog) bez zezwolenia twórcy - przekraczamy zakres dozwolonego użytku osobistego. O ile płytę z muzyką (również tą "ściągniętą" z internetu) możemy dać siostrze lub koledze, to nie możemy jej jednak dać każdemu, kto odwiedza naszą stronę, bo ów "każdy" nie pozostaje z nami w związku osobistym (stosunku towarzyskim). 12. Czy mogę ściągnąć z sieci program komputerowy lub grę? Nie. Programy komputerowe i gry są wyłączone z dozwolonego użytku osobistego. Legalne jest pobieranie programów w wersji freeware i shareware, ale musimy pamiętać, że wiele tego typu aplikacji podlega ochronie praw autorskich i możemy z nich korzystać wyłącznie w sposób, jaki określa licencja. Każde działanie wbrew licencji jest nielegalne. Fot.: Amorphis/ | ladyann/ - montaż: redakcja